#Biology, #Forensics, #Archaeology, #Genetics, #Molecular Biology
Ή πως η γενετική έρευνα ανατρέπει παγιωμένες προκαταλήψεις και στερεότυπα.
Αφορμή δόθηκε από ένα σκελετό που αποκαλύφθηκε με ανασκαφές σε έναν τάφο αρχαιολογικής αξίας κοντά στη Σεβίλλη της Ισπανίας το 2008. Σαφώς ανήκε σε κάποιον επιφανές πρόσωπο της εποχής του. Ήταν άλλωστε θαμμένος με πολύτιμα κτερίσματα [έναν χαυλιόδοντα ελέφαντα, μια χτένα από ελεφαντόδοντο, ένα κέλυφος αυγού στρουθοκαμήλου και δύο στιλέτα (ένα κρυστάλλινο στιλέτο και ένα στιλέτο από πυριτόλιθο με ένθετο κεχριμπάρι)].
Η αρχική γνωμάτευση βασίστηκε στην ανάλυση του οστού της λεκάνης. Ο «ειδικός» αποφάνθηκε ότι πρόκειται για σκελετό ατόμου που έζησε πριν 5.000 χρόνια. Το άτομο προσδιορίστηκε ως «πιθανά νεαρό αρσενικό» που πέθανε μεταξύ 17 και 25 ετών. Του έδωσαν και το ευφάνταστο όνομα “Ivory Man”.
Θα χρειαστεί να περάσει πάνω από μια δεκαετία (μέχρι το 2021) έως ότου οι ερευνητές αξιοποίησαν μια καινοτόμο μοριακή μέθοδο για να πιστοποιήσουν το φύλο του σκελετού. Έπαθαν μεγάλο σοκ! Αποκαλύφθηκε ότι ο “Ivory Man” ήταν στην πραγματικότητα γυναίκα.
Γενετική μέθοδος για τον προσδιορισμό του φύλου.
Φυλετικά ονομάζονται τα χρωμοσώματα που σχετίζονται με το φύλο του ατόμου. Στον άνθρωπο είναι δυο: X και Υ. Οι γυναίκες διαθέτουν 2 Χ χρωμοσώματα ή με άλλα λόγια μόνο Χ χρωμοσώματα και όχι Υ. Οι άντρες διαθέτουν και Χ και Υ χρωμόσωμα. Το γονίδιο της αμελογενίνης υπάρχει και στο Χ και στο Υ χρωμόσωμα. Η «έκδοση» στο Χ (επιστημονικά αλληλόμορφο AMELX) είναι λίγο διαφορετική από την «έκδοση» στο Υ (επιστημονικά αλληλόμορφο AMELΥ). Αν με μοριακή ταυτοποίηση ανιχνεύεται μόνο η «έκδοση» (αλληλόμορφο) που υπάρχει στο Χ, τότε το άτομο διαθέτει μόνο Χ χρωμοσώματα (και όχι Υ). Επομένως, είναι θηλυκό. Αν με μοριακή ταυτοποίηση πιστοποιείται και η «έκδοση» (αλληλόμορφο) που υπάρχει στο Χ και η «έκδοση» (αλληλόμορφο) που υπάρχει στο Υ, τότε το άτομο διαθέτει και Χ χρωμόσωμά(τα) και Υ και είναι αρσενικό.
Η μέθοδος αυτή έχει ποσοστό ακρίβειας από ~98% έως 99,84% και χρησιμοποιείται στην ιατροδικαστική για δεκαετίες. Που είναι λοιπόν η καινοτομία; Η μέθοδος αυτή μπορεί πλέον (από το 2017) να αξιοποιηθεί και στον προσδιορισμό του φύλου λειψάνων αρχαιολογικής σημασίας. Η μεθοδολογία περιλαμβάνει την ανάλυση του γενετικού υλικού απο το σμάλτο των δοντιών και την εργαστηριακή ανάλυση του γονιδίου της αμελογενίνης.
Αυτή η τεχνική αναμένεται να ανοίξει ένα νέο παράθυρο στην ανάλυση της κοινωνικής οργάνωσης των προϊστορικών κοινωνιών. Η ανάλυση δείγματος δύο δοντιών (ενός κοπτήρα και ενός γομφίου) από το λείψανο της Σεβίλλης επιβεβαίωσε την παρουσία της εκδοχής («αλληλομόρφου») του γονιδίου AMELX που βρίσκεται στο χρωμόσωμα Χ αλλά όχι της εκδοχής («αλληλομόρφου») του γονιδίου AMELΥ που βρίσκεται στο χρωμόσωμα Υ. Στον άνθρωπο, το Υ καθορίζει το αρσενικό άτομο. Η απουσία Υ υποδεικνύει ότι τα υπολείμματα του ατόμου της μελέτης ανήκουν σε θηλυκό και όχι σε αρσενικό άτομο. Σε άλλες μελέτες, η τεχνική έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για να διαλύσει το κλισέ του «ανθρώπου-κυνηγού».
Το αρχαίο DNA μπορεί βέβαια να παρέχει πληροφορίες για το φύλο των ανθρώπινων υπολειμμάτων. Από την άλλη πλευρά, είναι σχετικά εύθραυστο, επιμολύνεται εύκολα και συχνά είναι δύσκολο να εξορυχθεί σε αξιοποιήσιμη μορφή από ταλαιπωρημένα/κατεστραμμένα οστά (ιδιαίτερα σε οστά που ανακαλύφθηκαν σε θερμότερα μέρη της γης). Ωστόσο, ο γενετικός τόπος της αμελογενίνης διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ευρέως για την εξακρίβωση φύλου ακόμη και στην περίπτωση ατελών σκελετών. Επιπλέον, η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί τόσο σε ενήλικα όσο και σε παιδικά δόντια και είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τα τελευταία. Αυτό συμβαίνει επειδή είναι αδύνατο να αποφανθούμε για το φύλο των αρχαιολογικών σκελετών των παιδιών μέχρι να περάσουν την εφηβεία.
Πως πραγματοποιούνταν παραδοσιακά η ταυτοποίηση του φύλου στην αρχαιολογία?
Στο παρελθόν, ήταν συνηθισμένη πρακτική για έναν αρχαιολόγο να εξορύξει λείψανα και να αποφανθεί: “Αφού αυτό το άτομο έχει ένα σπαθί και μια ασπίδα είναι αναμφίβολα άντρας». Φυσικά, εντελώς λανθασμένη προσέγγιση γιατί δέχεται ότι στο παρελθόν οι ρόλοι των φύλων ήταν όπως ακριβώς τους αντιλαμβανόμαστε σήμερα.
Ο τυπικός τρόπος με τον οποίο οι αρχαιολόγοι εξακρίβωναν το φύλο ενός σκελετού ήταν κοιτάζοντας τη λεκάνη: Οι πύελοι των γυναικών έχουν γενικά ευρύτερα ανοίγματα από ό, τι των ανδρών. Το πρόβλημα είναι ότι τα οστά του ισχίου — σε σύγκριση με ορισμένα άλλα μέρη, όπως τα κρανία — είναι λεπτά. Πράγμα που σημαίνει ότι γίνονται εύθραυστα με την πάροδο του χρόνου και συνθλίβονται εύκολα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι εύκολο να υποπέσετε σε λάθη όταν κοιτάζετε ένα πυελικό άνοιγμα για να καθορίσετε το βιολογικό φύλο, όπως στην περίπτωση της “Ivory Woman”.
Η «Ivory Woman» ήταν ένας σεβάσμιος ηγέτης
Η “Ivory Woman” κατείχε υψηλή θέση και έχαιρε σεβασμού από την κοινωνία στην οποία δραστηριοποιήθηκε για τουλάχιστον οκτώ γενιές μετά το θάνατό της. Οι τάφοι δεκάδων ανθρώπων και άλλα χαρακτηριστικά που περιβάλλουν τον τάφο της εκτείνονται δύο αιώνες μετά το θάνατό της (σύμφωνα με ραδιοχρονολόγηση).
Πρέπει να ήταν πολύ χαρισματικός άνθρωπος. Πιθανότατα ταξίδεψε ή είχε διασυνδέσεις με ανθρώπους από μακρινές χώρες. Η άλλη πηγή επιρροής της θα μπορούσε να είναι εσωτερική ή μαγική. Είχε υψηλά επίπεδα υδραργύρου στα οστά της, τα οποία θα μπορούσαν να προέρχονται από την καύση ή τη χρήση κιννάβαρι — μια ουσία που έχει μεθυστική επίδραση. Τα κτερίσματα — συμπεριλαμβανομένων των αντικειμένων με τα οποία θάφτηκε και μερικά (όπως το κρυστάλλινο στιλέτο) που προστέθηκαν αργότερα — είναι τα πιο πολύτιμα από αυτά που βρέθηκαν σε περισσότερους από 2.000 γνωστούς προϊστορικούς τάφους που ανακαλύφθηκαν στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Δεν υπάρχει ούτε μία ταφή (στην περιοχή) που να συγκρίνεται με την “Ivory Woman” όσον αφορά τον πλούτο με τον οποίο θάφτηκε. Ούτε γυναίκες, ούτε άνδρες. Κανένας ανδρικός τάφος παρόμοιου κύρους δεν έχει βρεθεί από εκείνη την εποχή στην περιοχή. Ο μόνος συγκριτικά πλούσιος τάφος της περιοχής, που περιέχει τουλάχιστον 15 γυναίκες, βρέθηκε περίπου 100 μέτρα (328 πόδια) μακριά από τον τάφο της “Ivory Woman” και εικάζεται ότι χτίστηκε από ανθρώπους που ισχυρίστηκαν ότι κατάγονται από αυτήν.
Καταρρίπτοντας τον μύθο των ανδρών ως κυνηγών και των γυναικών ως τροφοσυλλεκτών.
Αυτά που μάθαμε για την “Ivory Woman” και την κοινωνία μέσα στην οποία δραστηριοποιήθηκε ανοίγουν ένα νέο παράθυρο στο παρελθόν και πιθανότατα θα αναγκάσουν πολλούς να αναθεωρήσουν τις παραδοσιακές απόψεις για την προϊστορία. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι γυναίκες κατείχαν ηγετικές θέσεις στην κοινωνία της Ιβηρικής της Εποχής του Χαλκού, σε μια εποχή που μια πιο ιεραρχική κοινωνία είχε αρχίσει να αναδύεται στην Ευρώπη, σύμφωνα με την έρευνα. Οι συγγραφείς της μελέτης λένε ότι είναι απίθανο η υψηλή της θέση να ήταν αναφαίρετο δικαίωμα, επειδή δεν υπάρχουν ταφές βρεφών στην περιοχή που να περιέχουν κτερίσματα. Πιστεύουν ότι η “Ivory Woman” πέτυχε το κύρος της μέσω της δικής της αξίας. Η μελέτη φαίνεται να επιβεβαιώνει την προσέγγιση αρκετών φεμινιστών βιοαρχαιολόγων που ισχυρίζονται εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες ότι οι αρχαίες κοινωνικό-σεξουαλικές ζωές ήταν ποικίλες και περίπλοκες.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Όπως είναι φανερό, το κείμενο δημιουργήθηκε με τεχνολογία Α.Φ.Η. (Ανθρώπινη Φυσική Ηλιθιότητα). Η εικόνα δημιουργήθηκε χρησιμοποιώντας το Image Creator από το Microsoft Bing που υποστηρίζεται από την DALL·E και επεξεργάστηκε με την βοήθεια της πλατφόρμας Runwayml.
Comentários